Rodzaje podsłuchów
Swoboda oraz tajemnica komunikowania się, jest podstawowym prawem przysługującym obywatelom w demokratycznym państwie prawa. Ograniczenie tego prawa może nastąpić jedynie w określonych w ustawie przypadkach. Obecnie głośno jest o stosowaniu wobec obywateli podsłuchów za pośrednictwem Izraelskiego oprogramowania szpiegującego Pegasus. Wiele osób wobec, których prowadzone jest postępowanie karne zastanawia się czy jest na tzw. „drutach”. Uprawnienia służb, w zakresie stosowania podsłuchów w mojej ocenie są bardzo szerokie.
Możemy zasadniczo rozróżnić trzy rodzaje podsłuchów tj. podsłuch procesowy – uregulowany w procedurze karnej, podsłuch poza procesowy, stosowany w ramach kontroli operacyjnej i podsłuch prywatny.
Podsłuch procesowy
Kontrola i utrwalanie treści rozmów telefonicznych są dopuszczalne w stosunku do osoby podejrzanej, oskarżonego oraz w stosunku do pokrzywdzonego lub innej osoby, z którą może się kontaktować oskarżony albo która może mieć związek ze sprawcą lub z grożącym przestępstwem.
Po wszczęciu postępowania sąd na wniosek prokuratora może zarządzić kontrolę i utrwalanie treści rozmów telefonicznych w celu wykrycia i uzyskania dowodów dla toczącego się postępowania lub zapobieżenia popełnieniu nowego przestępstwa.
W wypadkach niecierpiących zwłoki kontrolę i utrwalanie treści rozmów telefonicznych może zarządzić prokurator, który jest obowiązany zwrócić się w terminie 3 dni do sądu z wnioskiem o zatwierdzenie postanowienia. Sąd wydaje postanowienie w przedmiocie wniosku w terminie 5 dni na posiedzeniu bez udziału stron. W wypadku niezatwierdzenia postanowienia prokuratora sąd w postanowieniu wydanym w przedmiocie wniosku zarządza zniszczenie wszystkich utrwalonych zapisów. Zaskarżenie postanowienia wstrzymuje jego wykonanie.
Co do jakich przestępstw może być stosowany podsłuch procesowy?
Kontrola i utrwalanie treści rozmów telefonicznych są dopuszczalne tylko wtedy, gdy toczące się postępowanie lub uzasadniona obawa popełnienia nowego przestępstwa dotyczy:
1) zabójstwa;
2) narażenia na niebezpieczeństwo powszechne lub sprowadzenia katastrofy;
3) handlu ludźmi;
4) uprowadzenia osoby;
5) wymuszania okupu;
6) uprowadzenia statku powietrznego lub wodnego;
7) rozboju, kradzieży rozbójniczej lub wymuszenia rozbójniczego;
8) zamachu na niepodległość lub integralność państwa;
9) zamachu na konstytucyjny ustrój państwa lub jego naczelne organy, albo na jednostkę Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej;
10) szpiegostwa lub ujawnienia informacji niejawnych o klauzuli tajności ,,tajne” lub ,,ściśle tajne”;
11) gromadzenia broni, materiałów wybuchowych lub radioaktywnych;
12) fałszowania oraz obrotu fałszywymi pieniędzmi, środkami lub instrumentami płatniczymi albo zbywalnymi dokumentami uprawniającymi do otrzymania sumy pieniężnej, towaru, ładunku albo wygranej rzeczowej albo zawierającymi obowiązek wpłaty kapitału, odsetek, udziału w zyskach lub stwierdzenie uczestnictwa w spółce;
12a) podrabiania lub przerabiania faktur lub używania faktur podrobionych lub przerobionych w zakresie okoliczności faktycznych mogących mieć znaczenie dla określenia wysokości należności publicznoprawnej lub jej zwrotu albo zwrotu innej należności o charakterze podatkowym oraz wystawiania i używania faktur poświadczających nieprawdę co do okoliczności faktycznych mogących mieć znaczenie dla określenia wysokości należności publicznoprawnej lub jej zwrotu albo zwrotu innej należności o charakterze podatkowym;
13) wytwarzania, przetwarzania, obrotu i przemytu środków odurzających, prekursorów, środków zastępczych lub substancji psychotropowych;
14) zorganizowanej grupy przestępczej;
15) mienia znacznej wartości;
16) użycia przemocy lub groźby bezprawnej w związku z postępowaniem karnym;
16a) składania fałszywych zeznań oraz przedstawienia przez biegłego, rzeczoznawcę lub tłumacza fałszywej opinii, ekspertyzy lub tłumaczenia;
16b) fałszywego oskarżenia innej osoby o popełnienie przestępstwa, przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego;
16c) tworzenia fałszywych dowodów lub innych podstępnych zabiegów, kierujących przeciwko innej osobie ściganie o przestępstwo, przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe albo podejmowania takich zabiegów w toku postępowania;
16d) zatajenia dowodów niewinności osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa, przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego;
16e) zawiadomienia organu powołanego do ścigania o niepopełnionym przestępstwie lub przestępstwie skarbowym;
16f) poplecznictwa;
16g) niezawiadomienia o przestępstwie;
17) łapownictwa i płatnej protekcji;
18) stręczycielstwa, kuplerstwa i sutenerstwa;
19) przestępstw określonych w rozdziale XVI ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. z 2022 r. poz. 1138, z późn. zm.29)) oraz w art. 5-8 Rzymskiego Statutu Międzynarodowego Trybunału Karnego, sporządzonego w Rzymie dnia 17 lipca 1998 r. (Dz.U. z 2003 r. poz. 708 oraz z 2018 r. poz. 1753), zwanego dalej „Statutem”.
Jak długo może być stosowany podsłuch?
Kontrola i utrwalanie rozmów telefonicznych mogą być wprowadzone najwyżej na okres 3 miesięcy, z możliwością przedłużenia, w szczególnie uzasadnionym wypadku, na okres najwyżej dalszych 3 miesięcy.
Na postanowienie dotyczące kontroli i utrwalania rozmów telefonicznych przysługuje zażalenie. Osoba, której dotyczy postanowienie, może w zażaleniu domagać się zbadania zasadności oraz legalności kontroli i utrwalania rozmów telefonicznych. Zażalenie na postanowienie prokuratora rozpoznaje sąd.
Kontrola operacyjna
Stosowana poza procesem karnym, w ramach czynności operacyjno-rozpoznawczych, które mają charakter nieformalny i tajny. Do czynności tych uprawniona jest policja, ABW, CBA, Straż Graniczna, Służba Kontrwywiadu Wojskowego, Służba Celno – Skarbowa (w strukturze KAS), Służba Ochrony Państwa. Czynności te mają na celu ustalić sprawców, a także uzyskać dowody ściganych przestępstw.
Kontrola operacyjna może polegać m.in. na uzyskiwaniu i utrwalaniu treści rozmów prowadzonych przy użyciu środków technicznych, w tym za pomocą sieci telekomunikacyjnych. Zgodę na kontrolę operacyjną wydaję właściwy Sąd Okręgowy na wniosek odpowiedniego organu. W przypadku CBA właściwym sądem do wydania zgody jest zawsze Sąd Okręgowy w Warszawie na wniosek szefa CBA.
W przypadkach niecierpiących zwłoki, jeżeli zwłoka mogłaby doprowadzić utratę informacji, zatarcie lub zniszczenie dowodów ww. organy mogą dokonać kontroli operacyjnej na podstawie decyzji odpowiednio organu np. Szefa CBA za pisemną zgoda Prokuratora Generalnego i występując jednocześnie o zgodę sądu. W przypadku braku zgody sądu w terminie 5 dni od nagłego zdarzenia materiały niszczy się komisyjnie. Jak widać uprawnienia służb do kontroli są bardzo szerokie.
Podsłuch prywatny
Z podsłuchem prywatnym mamy do czynienia, kiedy to nie organy państwa nas podsłuchują, a podsłuchuje nas osoba prywatna. Potencjalnie możemy wyróżnić trzy sytuacje:
- Ktoś nagrywa w ukryciu własną rozmową z drugą osobą, która po czasie może posłużyć za dowód w postępowanie karnym (art. 393 § 3 k.p.k.).
- Ktoś nagrał cudzą rozmowę. Czyn taki stanowi przestępstwo stypizowane w art. 267 § 3 k.k. Pozyskany w ten sposób dowód może jednak zostać odtworzony na rozprawie (art. 168a k.p,k.).
- Ktoś w obronie przed np. szantażem lub innym przestępstwem albo będąc widzem zarejestrował przebieg rozmowy świadczącej o przestępstwie, mimo, że nagranie dokonane zostało z myślą o procesie karnym, takie nagranie także obecnie może zostać odtworzone na rozprawie.
Jeśli potrzebujesz pomocy prawnej w tej lub podobnej sprawie, skontaktuj się ze mną pod numerem +48 537 230 390 lub mailowo: kancelaria@sienkoipartnerzy.pl.
Zdecydowanie warto skonsultować swoją sprawę z adwokatem, który posiada doświadczenie w danego rodzaju sprawach. Z przyjemnością pomogę Ci zrozumieć wszelkie zagadnienia związane z Twoją sprawą.
Pozdrawiam,
Adwokat Piotr Sieńko
